Język portugalski (portuges) – język pochodzenia indo-europejskiego, z grupy języków romańskich; używany przez ok. 170 mln ludzi na całym świecie (m.in. w Portugalii – 10 mln, Brazylii – 163 mln); standardowy portugalski opiera się na dialekcie z Lizbony; dialekt brazylijski odróżni się od europejskiego portugalskiego w wielu aspektach: m.in. w gramatyce, składni i w fonetyce; dialektem portugalskiego jest jęz. galicyjski, używany w płn.-zach. Hiszpanii; pierwsze dokumenty spisane w jęz. portugalskim datuje się na koniec XII w.
MAŁY SŁOWNIK CAPOEIRA
KOLORY
LICZEBNIKI
PODSTAWOWE ZWROTY
PORY ROKU
DNI TYGODNIA
NA TRENINGU
CZĘŚCI CIAŁA
ZAIMKI
A
academia – szkoła capoeira
aluno – uczeń mistrza capoeira; to samo co discipulo [alunu]
Angola – tradycyjny styl capoeira, wolniejsze tempo bardziej opierające sie na sprycie i zwinności, bazująca na technikach w parterze, stworzony przez Mestre Pastinha
Angoleiro – praktykujący Capoeira Angola
apelido – imię, które gracz dostaje podczas swego pierwszego batizado i którego już zawsze będzie używać jako capoeirista
arame – struna w berimbau [arami]
arrastao – podcięcie w capoeira, polagające na łapianiu i ciągnięciu obydwu nóg do ziemi
ataque – atakować, bądź ruch atakujący
aú – „gwiazda”
aviso – to samo co cavalaria
axe – siła życiowa, pozytywna energia; utożsamiana z siłą Orishas. Może być tłumaczona także jako łaska. Wyraz pochodzi z religii ludów arfykańskich Yoruban.
B
balanço – element podstawowego elementu ginga; nogi ugięte, pupa do przodu lekko pochylona sylwetka, ręce trzymane blisko twarzy, łokcie razem, uwaga na brzuch
bamba – ktoś biegły w słownym lub fizycznym sparingu; ekspert capoeira
banda – podcięcie nogą lub obejście przeciwnika
baqueta – patyczek używany do grania na berimbau
barravent – rytm berimbau ; wprowadzający w stan transu
base – baza, ginga, podstawowy ruch
batizado- ceremonia inicjacji w capoeira; chrzest [baczizadu]
benguela – rytm w Capoeira Regional z dużą ilością parteru, więcej elementów technicznych, bez frontalnych kopnięć, dużo zabawy, elementów zaskoczenia, okrągłe ruchy, wszystke kopnięcia po okręgu, czysta taktyka
bęnçăo – błogosławieństwo; kopnięcie do przodu
berimbau – główny instrument w capoeira, muzyczny łuk
bôca de siri – w wolnym tłumaczeniu ‚usta raka’ (?)
brincar – grać jak dziecko
C
cabaça – „głowa”; inaczej tykwa element rezonansowy w berimbau
cabeçada – uderzenie głową
camará – towarzysz [kamara]
cadeira – krzesło [kadeira]
capoeirista – gracz capoeira
cavalaria – ‚kawaleria,’ rytm berimbau pierwotnie ostrzegający przed nadejściem policji
caxixí – grzechotka do grania z berimbau [ kasziszi]
chamada – ‚wezwanie,’ występuje w Capoeira Angola, mała wewnętrzna gra z partnerem wygladająca jak taniec, należy być czujnym w tej sytuacji
chula – specjalna wprowadzająca piosenka, za nią śpiewana jest zawsze ladainha
chute na lua – ‚kopnięcie do księżyca’, salto, startujemy z kopnięcia (meia-lua de frente, martelo)
cocorinha – przykucniecie [kokorinia]
comprar de jôgo – kupowanie gry [komprar dżi żogu]
contragolpe – kontratak, odpowiedź na reakcje oponenta
contra-mestre – instruktor pracujący pod okiem mestre w academia, przedostatni tytuł
cordao – kolorowy pas oznaczający stopień zawansowania [kordau]
corridos – „wezwanie” i „odpowiedź” w pieśni podczas roda; jedna osoba śpiewa a następnie wszyscy powtarzają
D
dá volta ao mundo – ‚wez i obróć świat’, obejście koła (w roda), [da wolta au mundu]
defesa – obrona lub odpowiedz (na cios) [defesa]
desequilibrante – technika powodująca brak równowagi u przeciwnika
discípulo – disciple, uczeń mistrza capoeira
dobrao – moneta używana do gry na berimbau [dobrau]
E
entrada – wstęp, nazwa techniki
esquiva – ucieczka [eszkiwa]
F
fechar o corpo – blisko ciała
floreios – techniki akrobatyczne
formatura – ceremonia nadania tytułu mestre
fuga – „lot”, kategoria technik defensywnych
G
ginga – podstawowy ruch w capoeira [żinga]
golpe – uderzanie, zadawanie ciosu
I
iaiá ioiô – zwrot używany przez niewolników na córki i synów swojego pana
J
jogador – gracz [żogador]
jôgo – gra [żogu]
L
ladainha – litania, wprowadzające solo, zazwyczaj śpiewane przez mistrza[ladainia]
ligeiro – szybki, prędki; zwinny, ruchliwy; usypiający, nieuczciwy
M
maculele – inny styl walki-tańca do muzyki z użyciem maczet [makulele]
malícia – chytrość, przebiegłość [malisia]
malandro – uliczny rozrabiaka, hooligan, zły człowiek
malícia – oszustwo, nabieranie, spryt, podstęp, wykrętny
mandigueiro – czarownik [madżigeiru]
mangangá – lekarz
martelo -kopnięcie ‚młot’; forma rymowanej piosenki
meia-lua de compasso – ‚polowa księżyca w kompasie’ kopnięcie obrotowe w pozycji
mestre – mistrz [mesztri]
mocambo – społeczeństwo niewolników, uchodźców
moeda – moneta używana do gry na berimbau
moleque – uliczny urwis
N
nome de guerra – ksywka, przezwisko nadawane graczowi podczas treningów, czasami podczas batizado
P
pandeiro – tamburyn [pandeiru]
passada – praca nóg, w szczególności w ginga
patuá – amulet ochronny
pé – ‚stopa’, pozycja z przodu do berimbau
piăo – kręcenie się na głowie(bez rąk)
Q
queda – upadek; utrata przewagi w grze [keda]
quilombo – społeczeństwo niewolników, uchodźców
R
rabo de arraia – ‚żądlący ogonl’ kopnięcie z obrotu
rasteira ‚zamiatać’; podstawowe podcięcie
reco-reco recuo – odwrót, zazwyczaj na jednej ręce na ziemi
Regional – nowoczesny styl w capoeira, stworzony przez Mestre Bimba
roda – koło; obszar do gry capoeira [hoda]
role – ucieczka przez obrót na czworakach
S
saída – wyjście
salto – inaczej mortal, bądź mortal americano, przewrót w tył – m. lub do przodu – m. a. w powietrzu
samba duro – ciężka samba, samba bardziej skomplikowana, tzw. „chodzona”, czyli jednocześnie tańczona z przemieszczaniem się
seqüęncia – sekwencja ruchów uczona przez graczy w stylu Regional
suspencao – zawieszenie kogoś w treningach
T
tocar(rocar) – grać muzykę
troca de cordas – ceremonia zmiany sznura, nie jest to już batizado (bo już nie chrzest), podczas którego otrzymujemy wyższy stopień
treinamento – trening [trenamientu]
V
vadiaçăo – włóczęga, obieżyświat; synonim capoeira
vara – to samo co vęrga
vęrga – drewniany kij do berimbau
biały – branco, alvo [branku, alvu]
brązowy – marrom [marrom]
czarny – preto, negro [pretu, negru]
czerwony – vermelho [ vermelju]
fioletowy – violeta [wioleta]
niebieski – azul [azuł]
pomarańczowy – laranja [laranża]
różowy – rosa [roza]
szary – cinza [sinza]
zielony – verde [verdżi]
żółty – amarelo [amarelu]
0. Zero – zero [zeru]
1. Jeden – um [um]
2. Dwa – dois [doijsz]
3. Trzy – tres[tresz]
4. Cztery – quatro [kłatru]
5. Pięć – cinco [sinku]
6. Sześć – seis [sejisz]
7. Siedem – sete [seczi]
8. Osiem – oito [ojtu]
9. Dziewięć – nove [novi]
10. Dziesięć – dez [desz]
TAK – sim [sim]
NIE – nao [nał]
dzień dobry – rano bom dia [bom dżia]
dzień dobry – w dzień boa tarde [boa tardżi]
dobry wieczór – boa noite [boa noiczi]
do widzenia- adeus[ adeusz] co słychać?- como vai? [komu waj]
Dziekuje – obrigado/obrigada [obrigadu/a]
Cześć! – oi, óla
Proszę- faz favor [faisz favor]
Przepraszam- desculpe [deszkulpi]
miło mi- muito prazer [mujtu prazer]
być może- pode ser [podżi ser]
rozumiem- percebo [persebu]
mam nadzieję- espero [eszperu]
widzę- vejo [weżu]
wiem- sei [sej]
jestem pewien- tenho certeza [teniu serteza]
cieszę się- estou contente [sztou kontente]
przykro mi- sinto pena [sintu pena]
jestem gotowy- estou pronto [sztou prontu]
jest późno- é tarde [e tardżi]
jestem głodny- tenho fome [teniu fome]
mam- tenho [teniu]
chcę- quero [kieru]
lubię- gosto de [gosztu dżi]
mogę- posso [posu]
idę- vou [wo]
jem- como [komu]
piję- bebo [bebu]
muszę już iść- já tenho que ir [ża teniu ki ir]
wszyscy- todos [todusz]
połowa- meia [meja]
boli mnie… część ciała- dói me … [doj me]
źle się czuję- sinto me mal [sintu me mał]
zwichnięty- deslocado [deslokadu]
odciski- calos [kalusz]
Ładny- bonito [bunitu]
Brzydki- feio [feju]
Wysoki- alto [ałtu]
Niski- baixo [bajszu]
Mały- pequeno [pikeniu]
Duży- grande [grandżi]
Chudy- magro [magru]
Gruby- gordo [gordu]
Słaby- fraco [fraku]
Silny- forte [forczi]
Otwarty- aberto [abertu]
Zamknięty- fechado [feszadu]
Szybko- rápido [hapidu]
Wolno- devagar [dżiwagar] lento [lentu]
Wiosna- primavera [primavera]
Lato- verao [verął]
Jesień- outono [ otonu]
Zima- inverno [invernu]
poniedziałek – segunda-feira, [segunda- fejra]
wtorek – terca-feira, [tersa- fejra]
środa – quarta-feira, [kłarta- fejra]
czwartek – quinta-feira, [kinta- fejra]
piątek – sexta-feira, [seszta-fejra]
sobota – sábado, [sabadu]
niedziela – domingo [dumingu]
Łatwe- fácil [fasił]
Trudne- difícil [difisił]
Wolniej- mais lento [maisz lentu]
Szybciej- mais rapido [maisz hapidu]
Lewy- esquerdo [iszkierdu]
Prawy- direita [dżirejta]
Zmiana- troca [troka]
Przód- em frente [eń frenczi]
Tył- atrás [atraisz]
Przerwa- pausa [pausa]
Rozgrzewka- exercícios [esersisiusz]
Trening- treinamento [trejnamentu]
Podłoga- chao [szął]
Sufit- teto [tetu]
ściana- parede [paredżi]
Czas na roda- o tempo para roda [u temu para hoda]
Kiedy jest przerwa?- Quando é uma pausa [kłandu e uma pausa?]
Czy możesz powtórzyć?- voce pode repetir?[ wose podżi hepetir?]
Czy nauczysz nas piosenki?- voce vai ensinar- nós um cançao [ wose wai ensiniar- nosz um kansał?]
Chcesz pić?- voce quer beber? [wose ker beber?]
Jak robi się tą technikę?- como se faz este movimento [ komu se faisz eszczi movimentu]
Czy możesz mi pomóc? -voce pode ajuda- me? [wose podżi ażuda- me?]
Jak gra się na…- como se toca [komu se toka]
głowa-cabeça[kabesa]
twarz- rosto[ hosztu]
oko- olho [olju]
ucho- ouvido [ouwidu]
nos- nariz [narisz]
zęby-dentes[ denczisz]
gardło- garganta [garganta]
plecy- costas [kosztasz]
ręka- mao [mau
dłoń- mano [manu]
palec- dedo [dedu]
noga- perna [perna]
kolano- joelho [żuelju]
kostka- tornezelo [turezelu]
kręgosłup- espina dorsal [eszpina dorsał]
brzuch- ventre [wentre]
ja – eu [eł] my- nós [nosz]
ty- voce [wose] wy- vós[wosz]
on- ele [eli] oni- eles [elisz]
ona- ela [ela] one- elas [elasz]
Pan/Pani- Voce [Wose]
w- em [eń]
obok – ao lado de [au ladu dżi]
z – com [ką]
i – e [i]
zbyt – demais [dżimaisz]
bez – sem [seń]
razem- junto [żuntu]
albo- ou [oł]
też – tamben [tambeń]
gdzie- onde [ondżi]
jak – como [komu]
ile- quanto [ kłantu]
kiedy- quando [kłandu]
kto- quem [kłem]
dlaczego- porque [porki]
jaki- qual [kłał]
tu- aqui [aki]
tam- lá [la]
zawsze- sempre [sempri]
nigdy- nunca [nunka]
dziś- hoje [ożi]
jutro- amanha [amania]
dzień- dia [dżija]
noc- noite [nojczi]
wieczór- tarde [tardżi]